07-13 Ocak Verem Eğitimi Ve Farkındalık Haftası

Tüberküloz halen dünya genelinde önemli bir halk sağlığı sorunu olmaya devam etmektedir. Dünyada yaklaşık iki milyar insanın tüberküloz basili ile enfekte olduğu tahmin edilmektedir. Bu insanların %5-10’unun yaşamlarınınbirdönemindetüberkülozhastasıolmariskibulunmaktadır.Tüberkülozgenellikleekonomik olarak üretken yaş grubundaki erişkinleri tutmaktadır.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Küresel Tüberküloz 2023 Raporuna göre COVID-19 pandemisi kaynaklı tanı ve tedavi hizmetlerine erişimdeki aksaklıklar nedeni ile 2020 ve 2021 yıllarında tüberküloz tanısı alan ve tedaviedilenkişisayısındakiazalma,ölenkişisayısıvehastalıkyüküüzerindekiolumsuzetki,2022yılındaküresel çapta yaşanan iyileşme ile tersine dönmeye başlamıştır. Ancak 2022'de de tüberküloz, dünyada tek birenfeksiyon etkeni kaynaklı ölümlerin içinde COVID-9'dan sonra ikinci sırada yer almaya devam etmiştir.

Busebepleülkemizde“VeremEğitimiveFarkındalık(Propaganda)Haftası”etkinlikleri1947yılından itibarendüzenlenmektedir.Heryıl,ocakayınınilkpazargününüizleyenhaftaboyunca,veremhastalığıvebu hastalıklamücadelehakkındabilgilendirmeleryapılmaktavehastalığakamuoyunundikkatiçekilmektedir.

 Tüberkülozhastalığınınetkeninedir?

Tüberküloz hastalığının etkeni Mycobacterium tuberculosis complex basilleridir. Yavaş çoğalan, kültürde 2-6 haftada üreyen ve oksijenli ortamda yaşayan bir basildir. Asit ile boya vermediğinden aside dirençli basil (ARB) denilir.

   Tüberkülozhastalığınasılbulaşır?

Basilin kaynağı, hiç tedavi görmemiş veya düzenli tedavi olmamış akciğer ve larinks (gırtlak) tüberkülozuolan hastalardır. Hasta insanlardan öksürme ve hapşırma ile ortama yayılan mikrobun solunum yolu ile alınması sonucu hastalık bulaşır. Tüberküloz hastasıyla aynı ortamda bulunma süresi, ortamın büyüklüğü ve havalanma düzeyi basilin bulaşmasında önemli olan faktörlerdendir. En sık bulaşma, hastanın aile bireylerine ve yakınçalışma arkadaşlarına olur. Düzenli ilaç kullanımı ile basil sayısı çok kısa sürede azalır. Hastaların çoğunda, ortalama 2-3 haftada bulaştırıcılık yok olur.

  Tüberkülozhastalığı ve tüberküloz enfeksiyonu arasındaki farklarnelerdir?

Tüberküloz enfeksiyonu; tüberküloz basilinin vücutta sessiz olarak durduğu, hastalık şikayetlerinin bulunmadığı, hastalığın klinik, laboratuvar ve radyolojik bulgularının görülmediği durumdur.  Bu kişilerin hastalığı bulaştırma riski yoktur.

Tüberküloz hastalığı; tüberkülozla ilgili klinik belirti ve bulguların ortaya çıktığı durumdur. Vücut direncini düşüren durumlar, bağışıklığı etkileyen hastalıklar ve etkenler hastalığın ortaya çıkmasında rol oynar. Bebek ve çocuklarda, vücut direnci düşük olduğundan, hastalığa yakalanma riski erişkinlere göre daha fazladır.

Tüberkülozhastalığınınbelirtilerinelerdir?

Genel yakınmalar; halsizlik, iştahsızlık, kilo kaybı, ateş ve gece terlemesidir. Küçük çocuklarda kilo almada duraklama, büyüme veya gelişme geriliği olabilir. Solunum sistemi yakınmaları; öksürük, balgam, öksürükle kan tükürme, kanlı balgam (hemoptizi), göğüs-sırt-yan ağrısı ve nefes darlığıdır. Diğer organları tutan akciğer dışı tüberküloz hastalığında ilgili organa ait bulgular görülebilir. Örneğin kemik ve eklem tüberkülozunda kalça, diz veya omurgada şişlik, ağrı, akıntı; larinks tüberkülozunda ses kısıklığı, lenf bezi tüberkülozunda lenf bezibüyümesi, akıntı, böbrek tüberkülozunda idrarda kan, iltihap yapabilir.

Bazı hastalarda(özellikle bağışıklığı baskılanmış ve yaşlı hastalarda) yakınma olmayabilir. Yaşlı hastalarda tüberkülozatipikolarakortayaçıkabilir.Tüberkülozuolanbazıyaşlıhastalartüberkülozunklasikbelirtilerini (örn. öksürük, kanlı balgam, ateş, gece terlemesi ve kilo kaybı) göstermeyebilir. Bu hastalarda tüberküloz, fonksiyonel kapasitede değişiklikler (örn. günlük yaşam aktiviteleri), kronik yorgunluk, bilişsel bozukluk, yeme bozukluğu (anoreksiya) veya düşük dereceli ateş (uzun süreli ve açıklanamayan) ile ortaya çıkabilir.

İki-üç haftadan uzun süren ve non-spesifik antibiyotik tedavisi almış olmasına rağmen klinik yanıtalınamayan öksürük varlığında tüberküloz hastalığından şüphelenmek gerekir.

   Tüberküloztanısınasılkonulur?

Hastalığın kesin tanısı, balgamda tüberküloz basilinin görülmesi ile konulur. Basilin mikroskopta görülmesiyadakültürdeüremesigereklidir.Sonyıllardayaygınlaşanmolekülertanıtestleridegeçerlitanıaraçları arasında yer almaktadır. Hastalığın bulguları yavaş gelişir. Hastanın klinik ve radyolojik bulguları, hastalıktan şüphelenmeyi sağlar.

Tüberkülin deri testi (TDT)’nin pozitif olması vücutta basil olduğunu gösterir. Bu durum tüberküloz enfeksiyonu veya tüberküloz hastalığını işaret edebilir. Dolayısıyla TDT, tüberküloz hastalığının kesin tanısında kullanılmaz.
Tüberkülozhastalığınıntedavisinasılyapılır?

Tüberküloz tedavisi, tüm sağlık kuruluşlarında, Bakanlığımız tarafından yayımlanmış olan “Tanı ve Tedavi Rehberi”ilebelirlenmişstandartlarauygunolarakyapılır.Yenitüberkülozhastalarınıntedavisi;ikiay4’lüve dört ay 2’li ilaçla olmak üzere 6 ay sürmektedir. Tedavide kullanılan bütün ilaçlar, ilgili sağlık kuruluşlarıtarafından ücretsiz verilir.

İlaçların düzenli kullanılması tedavinin başarısı için oldukça önemlidir. Hastanın, tercihen bir sağlık personelinin gözetiminde ilaçlarını alması şeklinde uygulanan “doğrudan gözetimli tedavi (DGT)” düzenli ilaç kullanılması için en uygun yoldur. Tedavi sonlandırılana kadar, hastanın aylık takiplerinin verem savaş dispanserinde yapılması uygundur.

Temaslımuayenesivekorumatedavisinedengereklidir?

Bulaştırıcı dönemde olan tüberküloz hastası ile aynı ortamda bulunan ve tüberküloz basiline maruz kalan kişilere“temaslı”denir.Tüberkülozhastasınıntemaslılarıveremsavaşdispanserlerindeücretsizolarak muayene edilir ve gerekli tetkikleri yapılır. Hasta olduğu tespit edilen temaslılar tedavi edilir. Hasta olmayanfakatenfeksiyonyadahastalıkriskitaşıyantemaslılarkorumatedavisinealınır.Korumatedavisitekilaçlave6 ay süreyle yapılır.

   Veremaşısıkimlereuygulanır?

TüberkülozhastalığındankorunmadaBCG(BacilleCalmetteGuerin)aşısıkullanılmaktadır.BCGaşısı,doğumdansonra ikinci ayını bitiren bebeklere aile sağlığı merkezleri ya da verem savaşı dispanserlerinde ücretsiz olarak yapılmaktadır. BCG aşısı,belirlenenzamanıiçerisindeyapılmamasıhalinde,tüberkülinderitesti(TDT)sonucunagöre6yaşakadar uygulanabilir.BCGaşısı,özellikleçocuklardaağırseyredentüberkülozhastalığını(menenjitvemiliyerTB)önlemede etkilidir.
Tüberkülozhastalarınahangihallerdeşartlınakdiyardımverilir?

Tüberkülozhastalığı,sağlığınyanısıraekonomikvepsiko-sosyalkayıplaradanedenolmaktadır.Bu sebeple, tüberküloz hastalarının desteklenmesi ve tedavi uyumlarının sağlanması gerekmektedir.

Ülkemizde, Bakanlığımız ile Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı arasında yapılan protokol kapsamında, tüberküloz hastaları için “Düzenli Nakdi Yardım Programı” başlatılmıştır. Program kapsamında, ekonomik vesosyalgüçlükyaşadığı“SosyalYardımlaşmaveDayanışmaVakfı”tarafındantespitedilentüberkülozhastalarına, ilaçlarını DGT (Doğrudan Gözetimli Tedavi) ile düzenli bir şekilde alması koşuluyla tedavi süresince nakdi yardım verilmektedir.